Quy định pháp luật đối với tội thao túng thị trường chứng khoán

Chứng khoán đã không còn là một khái niệm xa lạ đối với rất nhiều người hiện nay. Đặc biệt trong thời gian dịch Covid-19 và sau dịch thì việc chơi chứng khoán lại càng trở nên phổ biến hơn khi mọi người có các khoản tiền rảnh rỗi và muốn đầu tư. Từ các doanh nhân, nhân viên văn phòng đến sinh viên đều tham gia vào thị trường này. Tuy nhiên chính vì vậy mà hành vi thao túng thị trường chứng khoán lại càng trở nên tinh vi hơn nhằm kiếm lợi cho mình. Hãy cùng NPLaw tìm hiểu pháp luật quy định thế nào đối với tội thao túng thị trường chứng khoán qua bài viết sau nhé. 

I. Thế nào là thao túng thị trường chứng khoán?

Hiện nay chưa có văn bản pháp luật nào quy định cụ thể về khái niệm thao túng thị trường chứng khoán ( market manipulation). Hiểu đơn giản thì đây là hành vi cố ý gây tác động tới thị trường bằng cách vận dụng quy luật cung - cầu giả nhằm đẩy giá tăng hoặc giảm đột ngột để lừa nhà đầu tư. Thao túng thị trường chứng khoán là một trong những hành vi gian lận có tính toán, gây ảnh hưởng nghiêm trọng và bị pháp luật nghiêm cấm. 

II. Các hành vi thao túng thị trường chứng khoán 

Pháp luật tuy không quy định rõ về khái niệm của hành vi thao túng thị trường chứng khoán nhưng đã nêu rõ các hành vi thao túng thị trường chứng khoán. Nghị định 156/2020/NĐ-CP đã chỉ ra các hành vi đó tại khoản 2 điều 3 cụ thể như sau: 

- Sử dụng một hoặc nhiều tài khoản giao dịch của mình hoặc của người khác hoặc thông đồng liên tục mua, bán chứng khoán nhằm tạo ra cung, cầu giả tạo;

- Đặt lệnh mua và bán cùng loại chứng khoán trong cùng ngày giao dịch hoặc thông đồng với nhau giao dịch mua, bán chứng khoán mà không dẫn đến chuyển nhượng thực sự quyền sở hữu hoặc quyền sở hữu chỉ luân chuyển giữa các thành viên trong nhóm nhằm tạo giá chứng khoán, cung cầu giả tạo;

- Liên tục mua hoặc bán chứng khoán với khối lượng chi phối vào thời điểm mở cửa hoặc đóng cửa thị trường nhằm tạo ra mức giá đóng cửa hoặc giá mở cửa mới cho loại chứng khoán đó trên thị trường;

- Giao dịch chứng khoán bằng hình thức cấu kết, lôi kéo người khác liên tục đặt lệnh mua, bán chứng khoán gây ảnh hưởng lớn đến cung cầu và giá chứng khoán, thao túng giá chứng khoán;

- Đưa ra ý kiến một cách trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua phương tiện thông tin đại chúng về một loại chứng khoán, về tổ chức phát hành chứng khoán nhằm tạo ảnh hưởng đến giá của loại chứng khoán đó sau khi đã thực hiện giao dịch và nắm giữ vị thế đối với loại chứng khoán đó;

- Sử dụng các phương thức hoặc thực hiện các hành vi giao dịch khác hoặc kết hợp tung tin đồn sai sự thật, cung cấp thông tin sai lệch ra công chúng để tạo cung cầu giả tạo, thao túng giá chứng khoán.

Như vậy có thể thấy có rất nhiều hình thức thao túng thị trường chứng khoán. Trong đó hình thức tạo cung-cầu giả bằng cách thông đồng thực hiện mua, bán chứng khoán là hình thức phổ biến nhất hiện nay. 

III. Hậu quả của thao túng thị trường chứng khoán 

Thao túng thị trường chứng khoán gây ảnh hưởng rất lớn đối với nhà đầu tư và thậm chí  là cả công ty môi giới chứng khoán, công ty phát hành chứng khoán. Đặc biệt là gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới thị trường chứng khoán và sự phát triển của nền kinh tế đất nước.

Đối với nhà đầu tư thì sẽ dễ mua vào số lượng lớn cổ phiếu. Tuy nhiên sau đó giá cổ phiếu sụt giảm, nhà đầu tư nhận lỗ, thậm chí mất trắng. Hay các doanh nghiệp sẽ không thể phân tích và xác định chính xác đâu là khoản đầu tư tốt nhất. Điều này khiến cho họ phải từ đó, bỏ lỡ hoặc trì hoãn các hoạt động sản xuất kinh doanh. Và hậu quả là giảm số lượng việc làm đồng thời tăng số người thất nghiệp dẫn đến làm chậm sự phát triển kinh tế.

Giá cổ phiếu thường là cơ sở để đánh giá tình trạng hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Tuy nhiên, với cổ phiếu bị thao túng, giá cổ phiếu không thể hiện đúng tình trạng của doanh nghiệp đó. Không những vậy hành vi thao túng thị trường chứng khoán còn có thể liên quan đến các hoạt động phạm tội khác như gian lận và rửa tiền. 

IV. Mức xử phạt đối với tội thao túng thị trường chứng khoán 

Dựa theo quy định tại điều 36 Nghị định 156/2020/NĐ-CP ( điều luật này đã được sửa đổi bởi khoản 30 Điều 1 Nghị định 128/2021/NĐ-CP ) thì hành vi thao túng thị trường chứng khoán bị xử phạt hành chính như sau: 

• Hành vi thao túng thị trường chứng khoán sẽ bị xử phạt hành chính tối đa 3.000.000.000 đồng đối với tổ chức và 1.500.000.000 đồng đối với cá nhân. 
• Ngoài ra đối với tổ chức còn bị chỉ hoạt động kinh doanh, dịch vụ chứng khoán lên đến 03 tháng, cá nhân bị tước quyền sử dụng chứng chỉ hành nghề chứng khoán có thời hạn từ lên đến 24 tháng. Các khoản thu trái pháp luật sẽ bắt buộc nộp lại.

Nếu việc hưởng lợi từ hành vi thao túng thị trường chứng khoán lên đến hơn 530 tỷ đồng sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Đối với xử phạt hình sự thì tội thao túng thị trường chứng khoán được quy định tại điều 211 Bộ Luật Hình sự 2017 cụ thể như sau: 

• Đối với cá nhân 
• Thu lợi bất chính từ 500 triệu đồng đến dưới 1,5 tỷ đồng, hay gây thiệt hại từ 1 tỷ đồng đến dưới 3 tỷ đồng :  phạt tiền từ 500 triệu đến 2 tỷ đồng hoặc phạt tù trong thời hạn từ 6 tháng đến 3 năm.
• Người phạm tội thao túng thị trường chứng khoán thuộc một trong các trường hợp như sau: phạm tội có tổ chức, thu lợi bất chính từ 1,5 tỷ đồng trở lên, gây thiệt hại từ 3 tỷ đồng trở lên hoặc tái phạm nguy hiểm sẽ bị phạt tiền từ 2 tỷ đồng đến 4 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 2 năm đến 4 năm.
• người phạm tội này có thể bị phạt tiền từ 50 – 250 triệu đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề từ 1 đến 5 năm.
• Đối với tổ chức 
• Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 211 Bộ luật Hình sự, bị phạt tiền từ 2 tỷ đồng đến 5 tỷ đồng;
• Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 211 Bộ luật Hình sự, bị phạt tiền từ 5 tỷ đồng đến 10 tỷ đồng;
• Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại Điều 79 của Bộ luật Hình sự, bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn;
• Phạt tiền từ 500 triệu đồng đến 2 tỷ đồng, cấm kinh doanh và cấm hoạt động trong một số lĩnh vực được quy định hoặc bị cấm huy động vốn trong thời hạn từ 1 năm đến 3 năm.
• Ngoài ra, còn một số hình thức phạt bổ sung khác đối với hành vi thao túng thị trường chứng khoán như:
• Đình chỉ hoạt động kinh doanh, cung cấp các dịch vụ chứng khoán từ 1 – 3 tháng đối với công ty chứng khoán, chi nhánh công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ nước ngoài tại Việt Nam có hành vi thao túng thị trường chứng khoán.
• Tước quyền sử dụng chứng chỉ hành nghề chứng khoán từ 18 tháng đến 24 tháng đối với người hành nghề chứng khoán có hành vi vi phạm.

V. Giải đáp một số thắc mắc tội thao túng thị trường chứng khoán 

1. Chưa đến mức xử lý hình sự, tội thao túng thị trường chứng khoán bị xử lý thế nào

Đối với các trường hợp chưa đến mức bị xử lý hình sự thì sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định tại Điều 36 Nghị định 156/2020/NĐ-CP ( sửa đổi bởi khoản 30 Điều 1 Nghị định 128/2021/NĐ-CP) thì hành vi thao túng thị trường bị xử lý như sau:

- Phạt tiền 10 lần khoản thu trái pháp luật nhưng không thấp hơn mức phạt tiền tối đa quy định tại điểm b khoản 3 Điều 5 Nghị định này đối với hành vi thao túng thị trường chứng khoán. Trường hợp không có khoản thu trái pháp luật hoặc mức phạt tính theo khoản thu trái pháp luật thấp hơn mức phạt tiền tối đa quy định tại điểm b khoản 3 Điều 5 Nghị định này thì áp dụng mức phạt tiền tối đa quy định tại điểm b khoản 3 Điều 5 Nghị định này để xử phạt.

- Hình thức xử phạt bổ sung:

• Đình chỉ hoạt động kinh doanh, dịch vụ chứng khoán trong thời hạn từ 01 tháng đến 03 tháng đối với công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán, chi nhánh công ty chứng khoán hoặc công ty quản lý quỹ nước ngoài tại Việt Nam có hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 Điều này;
• Tước quyền sử dụng chứng chỉ hành nghề chứng khoán trong thời hạn từ 18 tháng đến 24 tháng đối với người hành nghề chứng khoán có hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 Điều này.

- Biện pháp khắc phục hậu quả:

Buộc nộp lại khoản thu trái pháp luật có được do thực hiện hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 Điều này.

Như vậy, đối với hành vi vi phạm thao túng thị trường chứng khoán thì bị phạt tiền 10 lần khoản thu trái pháp luật nhưng không thấp hơn mức phạt tiền tối đa là là 3.000.000.000 đồng đối với tổ chức và 1.500.000.000 đồng đối với cá nhân. Trường hợp không có khoản thu trái pháp luật hoặc mức phạt tính theo khoản thu trái pháp luật thấp hơn mức phạt tiền tối đa thì áp dụng mức phạt tiền tối đa để xử phạt.Ngoài ra đối với hành vi này còn bị áp dụng hình thức xử phạt bổ sung là đình chỉ hoạt động kinh doanh, dịch vụ chứng khoán trong thời hạn từ 01 tháng đến 03 tháng đối với công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán, chi nhánh công ty chứng khoán hoặc công ty quản lý quỹ nước ngoài tại Việt Nam, tước quyền sử dụng chứng chỉ hành nghề chứng khoán trong thời hạn từ 18 tháng đến 24 tháng đối với người hành nghề chứng khoán và biện pháp khắc phục hậu quả là buộc nộp lại khoản thu trái pháp luật do thực hiện hành vi vi phạm.

2. Sử dụng nhiều tài khoản giao dịch liên tục mua, bán chứng khoán có phải hành vi thao túng thị trường chứng khoán không? 

Như đã đề cập ở trên về các hành vi thao túng thị trường chứng khoán theo quy định tại khoản 2 Điều 3 Nghị định 156/2020/NĐ-CP thì hành vi sử dụng nhiều tài khoản giao dịch liên tục mua, bán chứng khoán nhằm tạo ra cung cầu giả tạo là hành vi thao túng thị trường chứng khoán và là hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán.

VI. Có các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn vi phạm pháp luật về chứng khoán và thị trường chứng khoán nào hiện nay?

Theo quy định tại khoản 1 Điều 306 Nghị định 155/2020/NĐ-CP đã quy định rõ rằng: Các biện pháp quy định tại điểm e, điểm g khoản 1 Điều 7 Luật Chứng khoán sau đây gọi chung là các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn. Cụ thể như sau: 

- Cấm đảm nhiệm chức vụ tại công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán, chi nhánh công ty chứng khoán và công ty quản lý quỹ nước ngoài tại Việt Nam, công ty đầu tư chứng khoán có thời hạn hoặc vĩnh viễn, cấm thực hiện các hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán có thời hạn hoặc vĩnh viễn do thực hiện hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán;

- Phong tỏa tài khoản chứng khoán, yêu cầu người có thẩm quyền phong tỏa tài khoản tiền có liên quan đến hành vi vi phạm pháp luật về chứng khoán và thị trường chứng khoán.

VII. Tư vấn các vấn đề liên quan đến tội thao túng thị trường chứng khoán 

Tội thao túng thị trường chứng khoán gây ảnh hưởng rất nghiêm trọng tới nền kinh tế của đất nước cũng như các giao dịch và nhà đầu tư tham gia thị trường. Bạn hoàn toàn có thể nhờ đến các công ty Luật để được tư vấn về vấn đề liên quan đến chứng khoán cũng như các thủ tục khi tham gia đầu tư. Hãng luật NPLaw là một trong những công ty được nhiều khách hàng tin tưởng khi sử dụng các dịch vụ pháp lý, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến các thủ tục, giấy phép. Do đó bạn hoàn toàn có thể yên tâm về dịch vụ cũng như chi phí mà NPLaw cung cấp. 

Trên đây là những thông tin cơ bản về tội thao túng thị trường chứng khoán. Để biết thêm các thông tin liên quan đến vấn đề thị trường chứng khoán khách hàng có thể liên hệ với Hãng luật NPLaw để nhận được dịch vụ tư vấn pháp lý chuyên nghiệp, nhanh chóng và chi phí hợp lý. 

Công ty Luật TNHH Ngọc Phú – Hãng luật NPLaw

Hotline: 0913449968

Email: legal@nplaw.vn

CÔNG TY LUẬT TNHH NGỌC PHÚ

Tổng đài tư vấn và CSKH: 1900 9343

Hotline: 0913 41 99 96

Email: legal@nplaw.vn