Việc xây dựng luật chuyển đổi giới tính là một bước quan trọng trong việc đảm bảo quyền lợi và tự do cá nhân của những người thực hiện chuyển đổi giới tính. Tại Việt Nam, Quốc hội khóa XV đang tiến hành lấy ý kiến xây dựng Dự thảo Luật chuyển đổi giới tính nhằm đảm bảo quyền lợi của công dân theo quy định pháp luật.
Trong xã hội ngày nay, vấn đề chuyển đổi giới tính đang trở thành một đề tài được quan tâm và tranh luận rộng rãi. Đối với những người cảm nhận về bản dạng giới của mình không tương thích với giới tính khi sinh của người đó, việc tìm kiếm sự thay đổi để phản ánh đúng bản thân của họ là một quá trình quan trọng. Tại Kỳ họp Quốc hội khóa XV, Quốc hội nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam đã tán thành đưa Dự thảo Luật chuyển đổi giới tính vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024 và đang tiến hành lấy ý kiến của nhân dân để xây dựng Luật. Việc xây dựng luật này sẽ tạo điều kiện trong việc tiếp cận y tế, giảm bớt sự kỳ thị của một bộ phận trong xã hội đối với người chuyển đổi giới tính tại Việt Nam.
Hiện nay chưa có quy định chính thức về vấn đề chuyển đổi giới tính. Tuy nhiên, theo khoản 2 Điều 3 Dự thảo lần 02 Luật chuyển đổi giới tính, chuyển đổi giới tính được hiểu như sau: “Can thiệp y học để chuyển đổi giới tính là việc áp dụng một hoặc nhiều biện pháp y khoa nhằm tạo ra sự tương thích giữa hình thể và bản dạng giới của người có mong muốn chuyển đổi giới tính”.
Dự thảo này hiện chưa được Quốc Hội thông qua. Tuy nhiên, chúng ta có thể tham khảo quy định nêu trên để hiểu thế nào là chuyển đổi giới tính.
Đề xuất công nhận là người chuyển đổi giới tính dù không thực hiện can thiệp y học được quy định tại Điều 18 Dự thảo lần 01 Luật chuyển đổi giới tính như sau:
“Người đề nghị chuyển đổi giới tính được công nhận là người chuyển đổi giới tính trong trường hợp không thực hiện can thiệp y học để chuyển đổi giới tính khi đáp ứng các điều kiện sau đây:
- Có giới tính sinh học hoàn thiện;
- Từ đủ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ;
- Đã được Hội đồng xác định giới tính xác nhận có nhận diện giới khác với giới tính sinh học hoàn thiện hiện có”.
Tuy nhiên, tại Dự thảo lần 02 Luật chuyển đổi giới tính đã bỏ quy định này. Hiện nay Quốc hội vẫn đang tiếp tục lấy ý kiến người dân để xây dựng Luật Chuyển đổi giới tính nên chưa có quy định chính thức về vấn đề công nhận là người chuyển đổi giới tính dù không thực hiện can thiệp y học để chuyển giới tính.
Có được thực hiện việc chuyển đổi giới tính không
Pháp luật Việt Nam không cấm việc chuyển đổi giới tính nhưng cũng chưa đưa ra hành vi pháp lý cụ thể về việc thực hiện chuyển đổi giới tính. Mặc dù chưa có quy định rõ ràng, nhưng thực tế đã có một số người thực hiện chuyển đổi giới tính thông qua các biện pháp y tế, phẫu thuật và thực hiện thay đổi giới tính trên giấy tờ tùy thân.
Ngoài ra, hiện nay, Quốc hội nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam cũng đã tán thành đưa Dự thảo Luật chuyển đổi giới tính vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024 và đang tiến hành lấy ý kiến của nhân dân để xây dựng Luật.
Tóm lại, việc chuyển đổi giới tính là việc pháp luật không cấm nên công dân được phép thực hiện theo quy định của pháp luật.
Điều 8 Dự thảo lần 02 Luật chuyển đổi giới tính quy định người chuyển đổi giới tính phải thực hiện các nghĩa vụ sau:
Chấp hành tất cả các nghĩa vụ của công dân theo quy định của pháp luật phù hợp theo giới tính mới;
Tích cực, chủ động học tập, lao động, hòa nhập gia đình, xã hội với giới tính mới.
Theo khoản 1 Điều 10 Dự thảo lần 02 Luật chuyển đổi giới tính, độ tuổi can thiệp y học được quy định như sau:
Người từ đủ 18 tuổi trở lên đối với các phương pháp can thiệp y học quy định tại Điều 9 của Luật này.
Người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi nếu được cơ sở khám bệnh, chữa bệnh xác nhận có tình trạng bức bối giới quá mức thì được thực hiện phương pháp can thiệp y học quy định tại khoản 1 Điều 9 của Luật này và khi được sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ.
Như vậy, người thực hiện chuyển đổi giới tính phải đáp ứng điều kiện đủ 16 tuổi trở lên mới theo quy định nêu trên thì mới được đề nghị can thiệp y học để chuyển đổi giới tính.
Theo khoản 3 Điều 36 Bộ luật dân sự 2015 quy định: “Cá nhân đã thực hiện việc xác định lại giới tính có quyền, nghĩa vụ đăng ký thay đổi hộ tịch theo quy định của pháp luật về hộ tịch; có quyền nhân thân phù hợp với giới tính đã được xác định lại theo quy định của Bộ luật này và luật khác có liên quan.”.
Như vậy, sau khi chuyển đổi giới tính, công dân có quyền đăng ký thay đổi hộ tịch, quyền nhân thân phù hợp với giới tính theo quy định pháp luật
Theo khoản 2 Điều 22 Thông tư 21/2019/TT-BGDĐT quy định: “Người được cấp văn bằng, chứng chỉ có quyền yêu cầu chỉnh sửa nội dung ghi trên văn bằng, chứng chỉ trong trường hợp được xác định lại dân tộc, xác định lại giới tính”.
Như vậy, người chuyển đổi giới tính sau khi xác định lại giới tính theo thông tin hộ tịch thì được quyền yêu cầu chỉnh sửa nội dung trên văn bằng, chứng chỉ.
Điều 37 Bộ luật dân sự 2015 quy định: “Việc chuyển đổi giới tính được thực hiện theo quy định của luật. Cá nhân đã chuyển đổi giới tính có quyền, nghĩa vụ đăng ký thay đổi hộ tịch theo quy định của pháp luật về hộ tịch; có quyền nhân thân phù hợp với giới tính đã được chuyển đổi theo quy định của Bộ luật này và luật khác có liên quan”.
Theo đó, người chuyển đổi giới tính đúng quy định có các quyền nhân thân phù hợp với giới tính đã được chuyển đổi. Trong đó, quyền thay đổi tên và quyền kết hôn là một trong những quyền nhân thân của công dân theo quy định tại Bộ luật dân sự. Vì vậy, sau khi chuyển đổi giới tính thì có quyền thay đổi tên và đăng ký kết hôn theo quy định pháp luật.
Căn cứ điểm b khoản 1 Điều 45 Nghị định 117/2020/NĐ-CP về xử phạt hành vi vi phạm quy định về xác định lại giới như sau: “Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với hành vi phân biệt đối xử đối với người đã xác định lại giới tính”.
Theo đó, người có hành vi phân biệt đối xử với người đã xác định lại giới tính sẽ bị xử phạt hành chính từ 2.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng.
Chuyển đổi giới tính là một quyết định quan trọng, ảnh hưởng đến cuộc sống và các quyền và nghĩa vụ của người đó. Vì vậy, khi thực hiện chuyển đổi giới tính cần lưu ý một số vấn đề như sau:
Xác định bản dạng giới: người chuyển đổi giới tính cần xác định bản dạng giới của mình và nên tìm đến sự hỗ trợ tư vấn về tâm lý, y tế.
Tìm hiểu rõ quy định pháp luật liên quan đến việc chuyển đổi giới tính và thực hiện đúng quy định theo quy định.
Hậu quả pháp lý: Việc chuyển đổi giới tính sẽ ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh pháp lý khác nhau (quyền nhân thân, quyền tài sản...). Do đó cần phải hiểu rõ về những hậu quả pháp lý của việc chuyển đổi giới tính.
Trên đây là bài viết của NPLaw phân tích một số quy định về chuyển đổi giới tính. Với đội ngũ luật sư, chuyên viên pháp lý giàu kinh nghiệm, NPLaw cung cấp dịch vụ pháp lý uy tín, chuyên nghiệp, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp cho quý khách hàng.
CÔNG TY LUẬT TNHH NGỌC PHÚ
Tổng đài tư vấn và CSKH: 1900 9343
Hotline: 0913 41 99 96
Email: legal@nplaw.vn
