NHỮNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ ĐĂNG KÝ TÁC PHẨM TẠO HÌNH, MỸ THUẬT ỨNG DỤNG

Trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế và phát triển kinh tế tri thức, quyền tác giả trở thành một trong những yếu tố quan trọng của quá trình phát triển. Việc bảo hộ thích đáng và có hiệu quả quyền tác giả là một trong những điều kiện tiên quyết để thúc đẩy hoạt động sáng tạo, làm giàu kho tàng tri thức, tạo môi trường đầu tư an toàn để thu hút các nhà đầu tư, góp phần phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội. Thông qua việc khuyến khích hoạt động sáng tạo và phổ biến các sáng tạo, công chúng được tiếp cận và hưởng thụ các giá trị văn học, nghệ thuật và khoa học, trong đó có các tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng. Vậy các quy định pháp luật liên quan đến tác phẩm tạo hình mỹ thuật ứng dụng được quy định như thế nào? Hãy cùng NPLaw tìm hiểu qua bài viết sau đây.

I. Tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng là gì?

Theo quy định tại Điều 13 Nghị định 22/2018/NĐ-CP thì khái niệm tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng được quy định cụ thể như sau:

Tác phẩm tạo hình là tác phẩm được thể hiện bởi đường nét, màu sắc, hình khối, bố cục như: Hội họa, đồ họa, điêu khắc, nghệ thuật sắp đặt và các hình thức thể hiện tương tự, tồn tại dưới dạng độc bản. Riêng đối với loại hình đồ họa, có thể được thể hiện tới phiên bản thứ 50, được đánh số thứ tự có chữ ký của tác giả.

Tác phẩm mỹ thuật ứng dụng là tác phẩm được thể hiện bởi đường nét, màu sắc, hình khối, bố cục với tính năng hữu ích, có thể gắn liền với một đồ vật hữu ích, được sản xuất thủ công hoặc công nghiệp như: Thiết kế đồ họa (hình thức thể hiện biểu trưng, hệ thống nhận diện và bao bì sản phẩm), thiết kế thời trang, tạo dáng sản phẩm, thiết kế nội thất, trang trí.

1. Ví dụ về tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng

Ví dụ: Thiết kế đồ họa (hình thức thể hiện của biểu trưng, hệ thống nhận diện và bao bì sản phẩm), thiết kế thời trang, tạo dáng sản phẩm, thiết kế nội thất, trang trí.

2. Phân biệt tác phẩm mỹ thuật ứng dụng với kiểu dáng công nghiệp

II. Quyền tác giả đối với tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng

1. Tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng

Tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng là một trong những đối tượng bảo hộ quyền tác giả được quy định tại Luật Sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi bổ sung 2009, 2019, 2022.

Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu. Quyền tác giả đối với tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng phát sinh kể từ khi tác phẩm được sáng tạo và được thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định, không phân biệt nội dung, chất lượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ, đã công bố hay chưa công bố, đã đăng ký hay chưa đăng ký

Tác phẩm được bảo hộ phải là bản gốc. Bản gốc tác phẩm là bản được tồn tại dưới dạng vật chất mà trên đó việc sáng tạo tác phẩm được định hình lần đầu tiên.

Chủ sở hữu quyền tác giả là tổ chức, cá nhân nắm giữ một, một số hoặc toàn bộ các quyền tài sản.

2. Đặc điểm quyền tác giả đối với tác phẩm tạo hình mỹ thuật ứng dụng

- Quyền tác giả chỉ bảo hộ hình thức sáng tạo, không bảo hộ nội dung sáng tạo. Điều đó có nghĩa là quyền tác giả được phát sinh khi tác phẩm được thể hiện dưới một hình thức nhất định. Còn tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng sẽ phải tồn tại dưới các hình thức như: tranh sơn dầu, tranh khắc gỗ, tượng...

- Đối tượng của quyền tác giả phải có tính nguyên gốc, tức là không sao chép, bắt chước tác phẩm khác. Điều đó không có nghĩa là ý tưởng tác phẩm phải mới, mà có nghĩa là hình thức thể hiện ý tưởng phải do tác giả sáng tạo ra.

Ngoài những đặc điểm chung về quyền tác giả thì quyền tác giả đối với tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng còn có đặc điểm riêng biệt để phân biệt với các loại đối tượng khác: tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng phải đáp ứng các điều kiện về tính thẩm mỹ, mỹ thuật của một tác phẩm mỹ thuật thông thường thì còn phải có những đặc điểm riêng biệt về tính hữu ích, tính ứng dụng...

III. Điều kiện bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng

Căn cứ Điều 13 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, sửa đổi bổ sung 2009, 2019, 2022 thì điều kiện bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng:

Một là, tổ chức, cá nhân trực tiếp sáng tạo ra sản phẩm hoặc là chủ thể sở hữu tác phẩm và tác phẩm đó được công bố lần đầu tiên tại Việt Nam mà chưa được công bố ở bất kỳ nước nào hoặc được công bố đồng thời tại Việt Nam trong thời hạn ba mươi ngày, kể từ ngày tác phẩm đó được công bố lần đầu tại nước khác.

Hai là, các tác phẩm bảo hộ phải thỏa mãn là loại hình văn học, nghệ thuật khoa học.

IV. Đối tượng bảo hộ tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng

Đối tượng bảo hộ tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng gồm:

Thứ nhất, phải là tác phẩm nghệ thuật theo quy định tại điểm g khoản 1 Điều 14 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi bổ sung 2009, 2019, 2022 và không vi phạm các chính sách của Nhà nước tại khoản 1 Điều 8 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi bổ sung 2009, 2019, 2022.

Thứ hai, quyền tác giả đối với tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng được bảo hộ hình thức sáng tạo, không bảo hộ ý tưởng và nội dung sáng tạo. Các tác phẩm phải được định hình dưới một hình thức nhận định. Quyền tác giả chỉ bảo hộ cho hình thức thể hiện mà không bảo hộ cho nội dung. Tuy nhiên không vì thế mà các tác phẩm thể hiện nội dung trái pháp luật cũng được bảo hộ. Không bảo hộ nội dung được hiểu là nội dung không quy định là phải đẹp hay xấu, hiện thực hay trừu tượng vì xét về mặt thẩm mỹ thì mỗi người sẽ có những gu thẩm mỹ khác nhau. Nên tác phẩm với nội dung là gì miễn là không vi phạm pháp luật, thể hiện được hình thức sáng tạo thì được bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng.

Thứ ba, tác phẩm được bảo hộ phải có tính nguyên gốc. Nghĩa là phải do chính tác giả trực tiếp sáng tạo ra. “Trực tiếp” được hiểu tác giải đóng vai trò quan trọng và mang những đặc điểm dấu ấn riêng của tác giả.

V. Nội dung bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng 

Hiện nay, pháp luật sở hữu trí tuệ bảo hộ quyền tác giả đối với các tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng bao gồm quyền nhân thân và quyền tài sản.

Theo quy định tại Điều 20 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi bổ sung 2009, 2019, 2022 thì quyền tài sản thuộc quyền tác giả bao gồm: các quyền sau đây: (a) Làm tác phẩm phái sinh; (b) Biểu diễn tác phẩm trước công chúng; (c) Sao chép tác phẩm; (d) Phân phối, nhập khẩu bản gốc hoặc bản sao tác phẩm; (đ) Truyền đạt tác phẩm đến công chúng bằng phương tiện hữu tuyến, vô tuyến, mạng thông tin điện tử hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào khác; (e) Cho thuê bản gốc hoặc bản sao tác phẩm điện ảnh, chương trình máy tính.

Theo quy định tại Điều 19 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi bổ sung 2009, 2019, 2022 thì quyền nhân thân thuộc quyền tác giả bao gồm các quyền sau đây: (a) Đặt tên cho tác phẩm; (b) Đứng tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm; được nêu tên thật hoặc bút danh khi tác phẩm được công bố, sử dụng; (c) Công bố tác phẩm hoặc cho phép người khác công bố tác phẩm; (d) Bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm, không cho người khác sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả.

Quyền nhân thân thuộc quyền tác giả được bảo hộ vô thời hạn (trừ quyền công bố tác phẩm là có một thời hạn nhất định cùng với các quyền tài sản). Quyền tài sản đối với tác phẩm tạo hình là suốt cuộc đời tác giả và 50 năm tiếp theo năm tác giả chết. Quyền tài sản đối với tác phẩm mỹ thuật ứng dụng là 75 năm, kể từ khi tác phẩm được công bố lần đầu tiên, đối với tác phẩm chưa được công bố trong vòng 25 năm kể từ khi tác phẩm được định hình thì thời hạn bảo hộ là 100 năm kể từ khi tác phẩm được định hình.

VI. Hướng dẫn cách đăng ký bảo hộ tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng

1. Hồ sơ

Hồ sơ đăng ký quyền tác giả, đăng ký quyền liên quan như sau:

- Tờ khai đăng ký quyền tác giả theo mẫu quy định.

+ Tờ khai phải được làm bằng tiếng Việt có đầy đủ thông tin về người nộp hồ sơ, tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả;

+ Thời gian hoàn thành;

+ Tên tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả, tác phẩm được sử dụng làm tác phẩm phái sinh nếu tác phẩm đăng ký là tác phẩm phái sinh;

+ Thời gian, địa điểm, hình thức công bố;

+ Thông tin về cấp lại, cấp đổi (nếu có), cam đoan về trách nhiệm đối với các thông tin ghi trong tờ khai.

+ Tờ khai do chính tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả ký tên hoặc điểm chỉ, trừ trường hợp không có khả năng về thể chất để ký tên hoặc điểm chỉ.

- Hai bản sao tác phẩm đăng ký quyền tác giả;

- Giấy ủy quyền, nếu người nộp hồ sơ đăng ký quyền tác giả là người được ủy quyền;

- Tài liệu chứng minh là chủ sở hữu quyền do tự sáng tạo hoặc do giao nhiệm vụ sáng tạo, giao kết hợp đồng sáng tạo, được thừa kế, được chuyển giao quyền;

- Văn bản đồng ý của các đồng tác giả, nếu tác phẩm có đồng tác giả;

- Văn bản đồng ý của các đồng chủ sở hữu, nếu quyền tác giả thuộc sở hữu chung.

Về ngôn ngữ trong hồ sơ đăng ký: Tài liệu quy định tại các điểm c, d, đ và e khoản 2 Điều 50 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi bởi Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2022 phải được làm bằng tiếng Việt; trường hợp làm bằng ngôn ngữ khác thì phải được dịch ra tiếng Việt.

2. Trình tự thực hiện

Thủ tục đăng ký quyền tác giả được quy định như sau:

Bước 1: Nộp hồ sơ

Tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả, chủ sở hữu quyền liên quan trực tiếp hoặc ủy quyền cho tổ chức, cá nhân khác nộp 01 bộ hồ sơ đăng ký quyền tác giả, quyền liên quan tại Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (Cục Bản quyền tác giả hoặc Văn phòng đại diện của Cục Bản quyền tác giả tại thành phố Hồ Chí Minh, thành phố Đà Nẵng).

Bước 2: Trả kết quả

Trong thời hạn mười lăm ngày làm việc, kể từ ngày nhận hồ sơ hợp lệ, cơ quan quản lý nhà nước về quyền tác giả có trách nhiệm cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả cho người nộp hồ sơ.

Trong trường hợp từ chối cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả thì cơ quan quản lý nhà nước về quyền tác giả phải thông báo bằng văn bản và nêu rõ lý do cho người nộp hồ sơ.

VII. Giải đáp thắc mắc về tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng

1. Sinh viên ngành mỹ thuật muốn đăng ký bảo hộ tranh bằng chất liệu gỗ có được hay không?

Theo Điều 14 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi bổ sung 2009, 2019, 2022 quy định các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả thì tranh vẽ bằng chất liệu gỗ do sinh viên trường mỹ thuật làm ra được xem là tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng nên thuộc đối tượng được bảo hộ quyền tác giả.

VIII. Đăng ký tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng tại đâu

Những nơi có quyền cấp giấy phép đăng ký tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng bao gồm:

– Trụ sở Cục Bản quyền tác giả tại Hà Nội

– Văn phòng đại diện của Cục Bản quyền tác giả tại thành phố Hồ Chí Minh

– Văn phòng đại diện của Cục Bản quyền tác giả tại thành phố Đà Nẵng

IX. Dịch vụ tư vấn tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng

Công ty Luật TNHH Ngọc Phú (NPLaw) hiện có cung cấp dịch vụ tư vấn tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng. Quý Khách hàng có mong muốn được đăng ký vui lòng liên hệ với NPLaw để được đội ngũ Luật sư, chuyên viên pháp lý dày dặn kinh nghiệm hướng dẫn về các thủ tục. Với nghiệp vụ chuyên môn cao, NPLaw hứa hẹn sẽ mang lại trải nghiệm dịch vụ pháp lý chất lượng và uy tín đến với Quý Khách hàng.

Trên đây là những thông tin cơ bản về đăng ký quyền tác giả. Để biết thêm các thông tin liên quan đến thủ tục đăng ký quyền tác giả có thể liên hệ với Hãng luật NPLaw để nhận được dịch vụ tư vấn pháp lý chuyên nghiệp, nhanh chóng và chi phí hợp lý.

Công ty Luật TNHH Ngọc Phú – Hãng luật NPLaw

Hotline: 0913449968

Email: legal@nplaw.vn

CÔNG TY LUẬT TNHH NGỌC PHÚ

Tổng đài tư vấn và CSKH: 1900 9343

Hotline: 0913 41 99 96

Email: legal@nplaw.vn