Đối với mỗi vụ án hình sự thì rất khó tránh khỏi việc mâu thuẫn trong lời khai của những người liên quan. Chính vì vậy mà việc đối chất trong tố tụng hình sự là điều vô cùng quan trọng để đảm bảo quá trình điều tra được diễn ra thuận lợi hơn. Hãy cùng NPLaw tìm hiểu đối chất trong tố tụng hình sự là gì và pháp luật quy định ra sao?
Hiểu đơn giản thì đối chất là biện pháp điều tra do Điều tra viên tiến hành. Hoạt động đối chất được tiến hành khi có sự mâu thuẫn trong lời khai giữa hai hay nhiều người mà đã tiến hành các biện pháp điều tra khác nhưng chưa giải quyết được mâu thuẫn để xác định sự thật vụ án.
Chúng ta có thể hiểu “có mâu thuẫn trong lời khai” là sự mâu thuẫn giữa những người tham gia tố tụng mà trước đó đã lấy lời khai của họ. Do đó không thể có đối chất giữa những người chưa có lời khai. Như vậy, việc đối chất có thể được tiến hành giữa bị can với bị can, giữa bị can với người bị bắt, bị tạm giữ, người làm chứng, bị hại; giữa bị hại với người làm chứng; giữa những người làm chứng với nhau…Và một điểm lưu ý nữa là biện pháp đối chất chỉ thực hiện khi đã tiến hành các hoạt động điều tra khác mà vẫn chưa giải quyết được mâu thuẫn trong các lời khai.
Trong bộ luật tố tụng hình sự 2015 sửa đổi 2017 thì hoạt động đối chất được quy định rõ ràng tại điều 189. Đối chất là biện pháp điều tra được Điều tra viên hoặc Kiểm sát viên thực hiện dưới hình thức cho hai hay nhiều người tham gia tố tụng trong vụ án hình sự đã được khởi tố, cùng một lúc tham gia tranh luận và chất vấn lẫn nhau dưới sự hướng dẫn trực tiếp của người tiến hành tố tụng nhằm làm rõ những tình tiết mâu thuẫn trong lời khai trước đó của họ. Thông qua các hoạt động trên điều tra viên có thể xác định tính đúng đắn trong lời khai giữa hai hay nhiều người để tìm ra sự thật của vụ án.
Vậy có những chủ thể nào được tham gia hoạt động đối chất trong tố tụng hình sự? Theo quy định tại điều 189 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 thì không nói rõ những chủ thể nào tham gia hoạt động đối chất. Nhưng chúng ta có thể liệt kê những chủ thể sau được tham gia hoạt động đối chất gồm:
Theo quy định tại khoản 1 Điều 189 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 thì trường hợp cần tiến hành đối chất là khi có mâu thuẫn trong lời khai giữa hai người hay nhiều người mà đã tiến hành các biện pháp điều tra khác nhưng chưa giải quyết được mâu thuẫn thì Điều tra viên tiến hành đối chất.
Trước khi diễn ra đối chất, Điều tra viên sẽ tiến hành hỏi về mối quan hệ giữa những người tham gia đối chất. Mục đích của việc làm rõ mối quan hệ để xác định họ có biết nhau hay không, có quan hệ với nhau như thế nào, sau đó hỏi họ về những tình tiết đang còn có mâu thuẫn cần làm sáng tỏ.
Điều tra viên để cho từng người tự trình bày lời khai của mình, có thể hỏi từng người xen kẽ trong quá trình đối chất. Trong trường hợp cần thiết Điều tra viên có thể đưa ra chứng cứ, đồ vật, tài liệu và có thể để cho những người tham gia đối chất hỏi nhau về những vấn đề còn mâu thuẫn.
Sau khi những người tham gia đối chất đã khai xong hoặc trả lời xong các câu hỏi, Điều tra viên mới được nhắc lại những lời khai trước của họ để đảm bảo tính khách quan của lời khai. Sau khi nhắc lại những lời khai trước đó của họ, Điều tra viên có thể yêu cầu họ giải thích về những mâu thuẫn với lời khai trước.
Tất cả các câu hỏi của Điều tra viên, câu hỏi và câu trả lời của người tham gia đối chất đều phải được ghi vào biên bản. Trong quá trình đối chất, Điều tra viên có thể đưa ra các chứng cứ, tài liệu, đồ vật có liên quan; để cho những người tham gia đối chất hỏi lẫn nhau; câu hỏi và trả lời của những người này cũng phải ghi vào biên bản. Quy định về biên bản đối chất được lập theo điều 178 BLTTHS 2015.
Ngoài ra để đối chất được khách quan, trước khi tiến hành đối chất, Điều tra viên phải thông báo cho Viện kiểm sát cùng cấp để cử kiểm sát viên kiểm sát việc đối chất. Kiểm sát viên phải có mặt để kiểm sát việc đối chất bảo đảm cho đối chất được thực hiện theo đúng trình tự, thủ tục tố tụng.
Ngoài ra Điều tra viên cần lưu ý tại khoản 2 điều 189 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 sửa đổi bổ sung 2017 nếu đối chất có bị hại tham gia thì trước khi đối chất Điều tra viên phải giải thích cho họ biết trách nhiệm về việc từ chối, trốn tránh khai báo hoặc cố tình khai báo gian dối.
Khi bắt đầu đối chất, Điều tra viên phải hỏi từng người tham gia đối chất về mối quan hệ giữa họ với tất cả mọi người khác (người này có biết người kia không, vì sao mà biết, ai giới thiệu cho họ biết…).
Trong buổi đối chất điều tra viên hỏi về những sự việc, tình tiết cần làm sáng tỏ. Điều tra viên có thể cho từng người tự trình bày lời khai của mình; có thể hỏi xen kẽ trong quá trình đang đối chất; hỏi thêm từng người. Trong trường hợp cần thiết, Điều tra viên có thể cho hai người tham gia đối chất hỏi nhau, chất vấn nhau về các vấn đề còn mâu thuẫn.
Để đảm bảo tính khách quan thì Điều tra viên có thể ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh. Trong trường hợp này khi bắt đầu tiến hành đối chất, Điều tra viên phải thông báo cho những người tham gia đối chất biết và khi kết thúc phải phát lại băng ghi âm, ghi hình nội dung đối chất để Điều tra viên và những người tham gia đối chất cùng nghe và ký xác nhận vào biên bản đối chất. Điều tra viên có thể yêu cầu những người đối chất phát biểu ý kiến, nói rõ lý do thay đổi lời khai (nếu có).
Như đã đề cập ở trên thì biên bản đối chất phải lập theo quy định tại Điều 178 của Bộ luật tố tụng hình sự. Điều tra viên lập biên bản phải đọc lại biên bản cho những người có mặt cùng nghe và giải thích cho những người tham gia đối chất quyền của họ được bổ sung và nhận xét về biên bản. Những thủ tục này cùng với những nhận xét của người tham gia đối chất phải được ghi rõ vào biên bản.
Biên bản đối chất phải được tất cả những người có mặt cùng ký. Trong trường hợp có người tham gia đối chất từ chối ký vào biên bản thì việc đó phải được ghi vào biên bản và nêu rõ lý do.
Nếu có những điểm yêu cầu sửa chữa, bổ sung thì Điều tra viên, phải ghi bổ sung và phải được người đề nghị bổ sung, sửa đổi ký xác nhận. Nếu có người đối chất không biết chữ thì Điều tra viên yêu cầu họ điểm chỉ vào biên bản ở phần dành cho chữ ký của họ.
Trong quá trình thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra, nếu thấy vẫn còn mâu thuẫn trong các lời khai mà thấy cần thiết phải tiếp tục làm sáng tỏ thì Kiểm sát viên có thể cho tiến hành đối chất. Trình tự, thủ tục do Kiểm sát viên tiến hành đối chất được tiến hành như trường hợp Điều tra viên đối chất.
Nhận thức đúng và đầy đủ về biện pháp đối chất có ý nghĩa rất quan trọng về mặt lý luận cũng như thực tiễn, có nhận thức đúng thì việc áp dụng mới đạt hiệu quả để giải quyết vụ án, nếu nhận thức không đúng thì dẫn đến việc áp dụng tùy tiện gây tốn kém về thời gian và công sức cho những người tiến hành tố tụng.
Theo quy định tại khoản 1 điều 189 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 thì việc đối chất được thực hiện khi xét thấy có mâu thuẫn trong lời khai giữa hai người hay nhiều người mặc dù đã tiến hành các biện pháp điều tra khác nhưng chưa giải quyết được mâu thuẫn. Lúc này Điều tra viên sẽ tiến hành đối chất để đảm bảo quá trình điều tra được diễn ra khách quan và chính xác.
Như vậy chỉ khi xuất hiện mâu thuẫn trong lời khai giữa hai người hay nhiều người và đã tiến hành các biện pháp điều tra khác mà không giải quyết được thì mới tiến hành biện pháp đối chất.
Tại khoản 1 Điều 189 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định về hoạt động đối chất, theo đó trường hợp có mâu thuẫn trong lời khai giữa hai người hay nhiều người mà đã tiến hành các biện pháp điều tra khác nhưng chưa giải quyết được mâu thuẫn thì Điều tra viên tiến hành đối chất.
Như vậy việc tiến hành đối chất sẽ được thực hiện khi có mâu thuẫn trong lời khai giữa hai người hay nhiều người và đã tiến hành các biện pháp điều tra khác nhưng chưa giải quyết được mâu thuẫn thì Điều tra viên mới tiến hành hoạt động đối chất.
Như đã đề cập ở trên thì theo khoản 4 Điều 189 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định về hoạt động đối chất, theo đó việc đối chất có thể ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh.
Trên đây là những thông tin cơ bản về vấn đề đối chất trong tố tụng hình sự. Để biết thêm các thông tin liên quan đến thủ tục tố tụng khách hàng có thể liên hệ với Hãng luật NPLaw để nhận được dịch vụ tư vấn pháp lý chuyên nghiệp, nhanh chóng và chi phí hợp lý.
Công ty Luật TNHH Ngọc Phú – Hãng luật NPLaw
Hotline: 0913449968
Email: legal@nplaw.vn
.jpg)
.jpg)
.jpg)
