Khi cha hoặc mẹ chết, di sản của cha, mẹ để lại sẽ được chia thừa kế theo ý chí của người đó được lập trong di chúc, dựa trên nguyên tắc tôn trọng quyền định đoạt của chủ sở hữu. Nhưng vẫn có một số trường hợp do cá nhân không lập di chúc, di chúc không hợp pháp,... và khi rơi vào một trong những trường hợp này, di sản vẫn sẽ được chia thừa kế nhưng là chia theo pháp luật.
Vậy thực trạng thừa kế tài sản của cha mẹ hiện nay như thế nào? Quy định pháp luật và những vướng mắc gì cần giải đáp liên quan đến việc thừa kế tài sản của cha mẹ?
Thừa kế là sự dịch chuyển tài sản của một người đã chết sang người còn sống. Và dựa trên ý chí, quyền định đoạt tài sản mà pháp luật tôn trọng quyền quyết định của chủ sở hữu tài sản, tức là cho phép người đó được quyền quyết định phân chia di sản của mình như thế nào và điều đó được thể hiện qua di chúc. Tuy nhiên, để đảm bảo di chúc được lập ra thực sự dựa trên ý chí của người để lại di sản, pháp luật cũng đã đặt ra những điều kiện nhất định và người để lại di chúc sẽ phải tuân thủ.
Pháp luật cũng đã dự liệu trường hợp người để lại di sản không lập di chúc hoặc khi di chúc không hợp pháp,... di sản vẫn sẽ được chia thừa kế theo pháp luật. Khi đó, pháp luật sẽ dựa trên quan hệ hôn nhân, huyết thống, nuôi dưỡng để xác định các hàng thừa kế và chủ thể được quyền thừa kế di sản của người chết để lại.
Thừa kế theo pháp luật là thừa kế theo hàng thừa kế, theo điều kiện và trình tự thừa kế do pháp luật quy định. Khi người có tài sản chết và thuộc một trong các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 650 BLDS 2015 thì sẽ thực hiện thừa kế theo pháp luật:
- Không có di chúc;
- Di chúc không hợp pháp;
- Những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế;
- Những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.
Khi thuộc trường hợp chia tài sản theo pháp luật, di sản sẽ được chia theo hàng thừa kế, là những chủ thể có quan hệ huyết thống, quan hệ hôn nhân và nuôi dưỡng với người để lại di sản, gồm:
- Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
- Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
- Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
Hàng thừa kế được phân ra để xác định những chủ thể nào sẽ được ưu tiên hưởng di sản thừa kế trước, theo đó, nếu di sản đã được chia cho những chủ thể ở hàng thừa kế trước thì những chủ thể ở hàng thừa kế sau sẽ không được hưởng di sản thừa kế. Những người cùng hàng thừa kế sẽ được hưởng di sản bằng nhau.
Đồng thời, những người thuộc hàng thừa kế sau sẽ chỉ được hưởng di sản nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.
Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Như vậy, di chúc được lập ra để thể hiện ý chí của một người trong việc phân chia tài sản của mình sau khi người đó chết.
Về hình thức, di chúc sẽ phải được lập bằng văn bản, nếu không thể lập di chúc bằng văn bản thì có thể lập di chúc miệng.
Di chúc khi được lập, để đảm bảo tính hợp pháp thì cần thoả mãn các điều kiện dưới đây, quy định tại Điều 630 BLDS 2015:
- Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép;
- Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.
Cần đảm bảo tính hợp pháp của di chúc, nếu không di chúc sẽ không được sử dụng để phân chia di sản thừa kế sau khi người lập di chúc mất.
Con nuôi vốn là chủ thể không có quan hệ huyết thống với cha, mẹ nuôi. Tuy nhiên, nếu cha, mẹ nuôi trước khi mất có lập di chúc và trong di chúc có xác định chia di sản cho con nuôi thì con nuôi vẫn được hưởng di sản thừa kế. Nếu không có di chúc thì pháp luật vẫn công nhận quyền thừa kế di sản của con nuôi khi pháp luật đã quy định rõ tại điểm a khoản 1 Điều 651 BLDS 2015, con nuôi thuộc hàng thừa kế thứ nhất. Như vậy, khi chia di sản thừa kế, con nuôi vẫn sẽ được quyền hưởng di sản bằng với con ruột.
Đối với con riêng, cũng giống như con nuôi trong trường hợp cá nhân chết có lập di chúc và có chia di sản cho con riêng thì con riêng vẫn được quyền hưởng di sản. Nếu không có di chúc thì pháp luật quy định về việc xét đến điều kiện giữa con riêng và bố dượng, mẹ kế nếu có quan hệ chăm sóc, nuôi dưỡng nhau như cha con, mẹ con. Nếu đáp ứng được điều kiện chăm sóc, nuôi dưỡng nhau như cha, mẹ con thì con riêng vẫn sẽ được quyền hưởng di sản.
Pháp luật quy định về thừa kế gồm hai loại là thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật. Đối với thừa kế theo di chúc được xác định dựa trên ý chí của cá nhân có tài sản. Do đó, khi cha hoặc mẹ lập di chúc để phân chia tài sản cho con thì có quyền phân chia tài sản của mình theo ý chí cá nhân mà không có sự cưỡng ép về việc con cái sẽ phải được hưởng phần bằng nhau.
Nhưng đối với thừa kế theo pháp luật, tức là không dựa trên ý chí của cá nhân người có tài sản nên để đảm bảo sự công bằng cho những chủ thể cùng hàng thừa kế, khoản 2 Điều 651 BLDS 2015 đã quy định rằng với những người cùng hàng thừa kế sẽ hưởng di sản bằng nhau.
Để xác định được con đang trong bụng mẹ có được thừa kế tài sản từ cha hay không, trước hết cần xác định con đang trong bụng mẹ đã thành thai trước khi người cha chết hay không. Dựa theo quy định tại Điều 613 BLDS 2015 về người thừa kế, pháp luật đã quy định rõ rằng: “Người thừa kế là cá nhân phải là người còn sống vào thời điểm mở thừa kế hoặc sinh ra và còn sống sau thời điểm mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi người để lại di sản chết.” Như vậy, nếu người con đã thành thai trước khi người để lại di sản chết, được sinh ra và còn sống sau thời điểm mở thừa kế thì vẫn được hưởng thừa kế tài sản từ cha.
Con dâu không phải người có quan hệ huyết thống với bố mẹ chồng. Do đó, để xác định con dâu có quyền hưởng tài sản thừa kế hay không cũng sẽ dựa vào việc bố mẹ chồng có để lại di chúc chia di sản cho con dâu hay không.
Trường hợp trong di chúc, bố hoặc mẹ chồng có để chia di sản cho con dâu thì khi người đó mất, con dâu sẽ có quyền hưởng tài sản thừa kế. Và trong trường hợp, nếu bố hoặc mẹ chồng không để lại di chúc và tiến hành chia di sản thừa kế theo pháp luật thì căn cứ vào quy định tại khoản 1 Điều 651 BLDS 2015, con dâu sẽ không được hưởng di sản thừa kế.
4. Sổ tiết kiệm ngân hàng được chia thừa kế thế nào? Nếu người nhận thừa kế chết thì con của người đó có được nhận thay phần tài sản không?
Sổ tiết kiệm cũng được coi như một loại tài sản và khi chủ sở hữu chết, số tiền trong sổ tiết kiệm sẽ trở thành di sản thừa kế và sẽ được sử dụng để chia thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật. Điều này sẽ phụ thuộc vào lúc trước khi chết, chủ sở hữu sổ tiết kiệm đã lập di chúc để chia di sản hay chưa.
Đối với trường hợp người nhận thừa kế chết thì trong trường hợp này sẽ cần xác định thời điểm chết của người nhận thừa kế. Nếu người nhận thừa kế chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì theo quy định tại Điều 652 BLDS 2015 về thừa kế thế vị, con của người nhận thừa kế đã chết sẽ được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của mình được hưởng nếu còn sống.
Còn nếu người nhận thừa kế chết sau thời điểm với người để lại di sản, lúc đó di sản của người này sẽ được thừa kế dựa trên việc người đó có lập di chúc trước khi chết hay không để xác định sẽ chia thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật.
CÔNG TY LUẬT TNHH NGỌC PHÚ là đơn vị có kinh nghiệm trong việc tư vấn, thực hiện thủ tục liên quan đến thực hiện thừa kế tài sản của cha mẹ gồm:
- Tiếp nhận thông tin cần tư vấn về thừa kế tài sản của cha mẹ;
- Hướng dẫn khách hàng chuẩn bị, hoàn thiện hồ sơ nhận di sản thừa kế;
- Soạn thảo, đại diện, hỗ trợ khách hàng nộp hồ sơ, làm việc với cơ quan nhà nước có thẩm quyền;
- Nhận kết quả Giấy tờ quan hệ giữa người để lại di sản và người yêu cầu công chứng; giấy chứng tử; dự thảo văn bản thỏa thuận phân chia di sản thừa kế hoặc văn bản khai nhận di sản thừa kế; các giấy tờ về tài sản sau khi thực hiện thủ tục để chia di sản thừa kế và bàn giao kết quả cho Khách hàng.
Trên đây là thông tin giải đáp vướng mắc về Thừa kế tài sản của cha mẹ NPLAW gửi đến Quý độc giả. Nếu Quý độc giả có bất kỳ vướng mắc nào liên quan cần giải đáp thêm, xin vui lòng liên hệ với NPLAW theo thông tin liên hệ sau:
Thông tin liên hệ với CÔNG TY LUẬT TNHH NGỌC PHÚ
CÔNG TY LUẬT TNHH NGỌC PHÚ
Tổng đài tư vấn và CSKH: 1900 9343
Hotline: 0913 41 99 96
Email: legal@nplaw.vn
