Hiện nay, thị trường chứng khoán ngày càng phát triển mạnh mẽ. Cũng vì thế mà nhiều cá nhân, tổ chức lợi dụng thực hiện những hành vi trái pháp luật, điển hình là hành vi thao túng thị trường chứng khoán. Vậy pháp luật có quy định như thế nào về thao túng thị trường chứng khoán? Sẽ bị xử phạt như thế nào khi có hành vi thao túng thị trường chứng khoán? NPLAW sẽ giải đáp cho Quý bạn đọc thông qua bài viết sau đây.
Hiện nay, vi phạm trong lĩnh vực chứng khoán nói chung và hành vi “thao túng thị trường chứng khoán” nói riêng đang có xu hướng ngày một gia tăng. Mặc dù pháp luật quy định rõ về các trường hợp xử lý hình sự về tội thao túng thị trường chứng khoán, tuy nhiên tình trạng thao túng thị trường chứng khoán xảy ra khá nhiều và phức tạp hơn nhưng khó xử lý hình sự, đa phần sẽ bị xử phạt về hành chính.
Trong thời gian qua, điển hình về tội thao túng thị trường chứng khoán không thể không nhắc đến vụ ông Trịnh Văn Quyết - Chủ tịch FLC Trịnh Văn Quyết điều hành nhân viên dùng 20 tài khoản chứng khoán liên tục mua bán tạo ra cung cầu giả nhằm giao dịch chui hơn 1.689 tỷ đồng.
Theo khoản 2 Điều 3 Nghị định 156/2020/NĐ-CP được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 128/2021/NĐ-CP, thao túng thị trường chứng khoán là việc thực hiện hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán, gồm một, một số hoặc tất cả các hành vi dưới đây:
- Sử dụng một hoặc nhiều tài khoản giao dịch của mình hoặc của người khác hoặc thông đồng liên tục mua, bán chứng khoán nhằm tạo ra cung, cầu giả tạo;
- Đặt lệnh mua và bán cùng loại chứng khoán trong cùng ngày giao dịch hoặc thông đồng với nhau giao dịch mua, bán chứng khoán mà không dẫn đến chuyển nhượng thực sự quyền sở hữu hoặc quyền sở hữu chỉ luân chuyển giữa các thành viên trong nhóm nhằm tạo giá chứng khoán, cung cầu giả tạo;
- Liên tục mua hoặc bán chứng khoán với khối lượng chi phối vào thời điểm mở cửa hoặc đóng cửa thị trường nhằm tạo ra mức giá đóng cửa hoặc giá mở cửa mới cho loại chứng khoán đó trên thị trường;
- Giao dịch chứng khoán bằng hình thức cấu kết, lôi kéo người khác liên tục đặt lệnh mua, bán chứng khoán gây ảnh hưởng lớn đến cung cầu và giá chứng khoán, thao túng giá chứng khoán;
- Đưa ra ý kiến một cách trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua phương tiện thông tin đại chúng về một loại chứng khoán, về tổ chức phát hành chứng khoán nhằm tạo ảnh hưởng đến giá của loại chứng khoán đó sau khi đã thực hiện giao dịch và nắm giữ vị thế đối với loại chứng khoán đó;
- Sử dụng các phương thức hoặc thực hiện các hành vi giao dịch khác hoặc kết hợp tung tin đồn sai sự thật, cung cấp thông tin sai lệch ra công chúng để tạo cung cầu giả tạo, thao túng giá chứng khoán.
Chủ thể thực hiện hành vi thao túng thị trường chứng khoán không chỉ bị xử phạt vi phạm hành chính mà còn có thể bị xử lý trách nhiệm hình sự về Tội thao túng thị trường chứng khoán được quy định tại Điều 211 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017.
Cá nhân, pháp nhân thương mại có hành vi thao túng thị trường chứng khoán có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội thao túng thị trường chứng khoán được quy định tại Điều 211 Bộ luật Hình sự, với các khung hình phạt như sau:
* Đối với cá nhân phạm tội
- Khung hình phạt 01: Bị phạt tiền từ 500.000.000 đồng đến 2.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm khi cá nhân thực hiện một trong các hành vi sau đây mà thu lợi bất chính từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng hoặc gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 1.000.000.000 đồng đến dưới 3.000.000.000 đồng:
+ Sử dụng một hoặc nhiều tài khoản giao dịch của mình hoặc của người khác hoặc thông đồng với nhau liên tục mua, bán chứng khoán nhằm tạo ra cung, cầu giả tạo;
+ Thông đồng với người khác đặt lệnh mua và bán cùng loại chứng khoán trong cùng ngày giao dịch hoặc thông đồng với nhau giao dịch mua bán chứng khoán mà không dẫn đến chuyển nhượng thực sự quyền sở hữu hoặc quyền sở hữu chỉ luân chuyển giữa các thành viên trong nhóm nhằm tạo giá chứng khoán, cung cầu giả tạo;
+ Liên tục mua hoặc bán chứng khoán với khối lượng chi phối vào thời điểm mở cửa hoặc đóng cửa thị trường nhằm tạo ra mức giá đóng cửa hoặc giá mở cửa mới cho loại chứng khoán đó trên thị trường;
+ Giao dịch chứng khoán bằng hình thức cấu kết, lôi kéo người khác liên tục đặt lệnh mua, bán chứng khoán gây ảnh hưởng lớn đến cung cầu và giá chứng khoán, thao túng giá chứng khoán;
+ Đưa ra ý kiến một cách trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua phương tiện thông tin đại chúng về một loại chứng khoán, về tổ chức phát hành chứng khoán nhằm tạo ảnh hưởng đến giá của loại chứng khoán đó sau khi đã thực hiện giao dịch và nắm giữ vị thế đối với loại chứng khoán đó;
+ Sử dụng các phương thức hoặc thực hiện các hành vi giao dịch khác để tạo cung cầu giả tạo, thao túng giá chứng khoán.
+ Đối với trường hợp này, nếu pháp nhân thương mại phạm tội thuộc các trường hợp nêu trên thì bị phạt tiền từ 2.000.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng;
- Khung hình phạt 02: bị phạt tiền từ 2.000.000.000 đồng đến 4.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 02 năm đến 07 năm nếu thuộc các trường hợp sau đây:
+ Có tổ chức;
+ Thu lợi bất chính 1.500.000.000 đồng trở lên;
+ Gây thiệt hại cho nhà đầu tư 3.000.000.000 đồng trở lên;
+ Tái phạm nguy hiểm.
Trường hợp nếu pháp nhân thương mại phạm tội thuộc các trường hợp nêu trên thì bị phạt tiền từ 5.000.000.000 đồng đến 10.000.000.000 đồng.
- Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 250.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
* Ngoài những mức phạt nêu trên, nếu pháp nhân thương mại phạm tội thao túng thị trường chứng khoán còn có thể bị phạt như sau:
- Phạm tội thuộc trường hợp đình chỉ hoạt động, thì bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn;
- Pháp nhân thương mại còn có thể bị phạt tiền từ 500.000.000 đồng đến 2.000.000.000 đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định từ 01 năm đến 03 năm hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.
Theo quy định tại Điều 5, 36 Nghị định 156/2020/NĐ-CP được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 128/2021/NĐ-CP thì mức xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi vi phạm thao túng thị trường chứng khoán được quy định như sau:
- Phạt tiền: Phạt tiền 10 lần khoản thu trái pháp luật nhưng không thấp hơn 3.000.000.000 đồng đối với tổ chức, 1.500.000.000 đồng đối với cá nhân;
Trường hợp không có khoản thu trái pháp luật hoặc mức phạt tính theo khoản thu trái pháp luật thấp hơn 3.000.000.000 đồng đối với tổ chức, thấp hơn 1.500.000.000 đồng đối với cá nhân thì áp dụng mức phạt tiền là 3.000.000.000 đồng đối với tổ chức, 1.500.000.000 đồng đối với cá nhân.
Mức phạt trên được áp dụng với tổ chức, trường hợp cá nhân có hành vi vi phạm như tổ chức thì mức phạt tiền bằng ½ mức phạt tiền đối với tổ chức.
- Hình thức xử phạt bổ sung:
+ Đình chỉ hoạt động kinh doanh, dịch vụ chứng khoán trong thời hạn từ 01 tháng đến 03 tháng đối với công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán, chi nhánh công ty chứng khoán hoặc công ty quản lý quỹ nước ngoài tại Việt Nam có hành vi vi phạm;
+ Tước quyền sử dụng chứng chỉ hành nghề chứng khoán trong thời hạn từ 18 tháng đến 24 tháng đối với người hành nghề chứng khoán có hành vi vi phạm.
- Biện pháp khắc phục hậu quả:
Buộc nộp lại khoản thu trái pháp luật có được do thực hiện hành vi vi phạm.
- Khách thể của tội phạm: Tội thao túng thị trường chứng khoán xâm phạm trật tự quản lý kinh tế của Nhà nước về hành vi thao túng thị trường chứng khoán của các cá nhân, pháp nhân.
- Chủ thể của tội phạm: Chủ thể của tội thao túng thị trường chứng khoán là có năng lực trách nhiệm hình sự và đạt độ tuổi theo luật định.
Đối với tội thao túng thị trường chứng khoán, khi có hành vi thao túng thị trường chứng khoán, pháp nhân thương mại cũng phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định tại khoản 4 Điều 211 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017.
- Mặt khách quan của tội phạm: Tội thao túng thị trường chứng khoán được thực hiện bằng các hành vi sau:
+ Sử dụng một hoặc nhiều tài khoản giao dịch của mình hoặc người khác hoặc thông đồng với nhau liên tục mua, bán chứng khoán nhằm tạo ra cung, cầu giả tạo;
+ Thông đồng với người khác đặt lệnh mua và bán cùng loại chứng khoán trong cùng ngày giao dịch hoặc thông đồng với nhau giao dịch mua bán chứng khoán mà không dẫn đến chuyển nhượng thực sự quyền sở hữu hoặc quyền sở hữu chỉ luân chuyển giữa các thành viên trong nhóm nhằm tạo giá chứng khoán, cung cầu giả tạo;
+ Liên tục mua hoặc bán chứng khoán với khối lượng chi phối vào thời điểm mở cửa hoặc đóng cửa thị trường nhằm tạo ra mức giá đóng cửa hoặc giá mở cửa mới cho loại chứng khoán đó trên thị trường;
+ Giao dịch chứng khoán bằng hình thức cấu kết, lôi kéo người khác liên tục đặt lệnh mua, bán chứng khoán gây ảnh hưởng lớn đến cung cầu và giá chứng khoán, thao túng giá chứng khoán;
+ Đưa ra ý kiến một cách trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua phương tiện thông tin đại chúng về một loại chứng khoán, về tổ chức phát hành chứng khoán nhằm tạo ảnh hưởng đến giá của loại chứng khoán đó sau khi đã thực hiện giao dịch và nắm giữ vị thế đối với loại chứng khoán đó;
+ Sử dụng các phương thức hoặc thực hiện các hành vi giao dịch khác để tạo cung cầu giả tạo, thao túng giá chứng khoán.
Các hành vi nêu trên chỉ cấu thành tội phạm này nếu thu lợi bất chính từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng hoặc gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 1.000.000.000 đồng đến dưới 3.000.000.000 đồng.
(Căn cứ theo khoản 1 Điều 211 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi bổ sung 2017).
- Mặt chủ quan của tội phạm: chủ thể phạm tội nhận thức được hành vi và hậu quả của mình gây ra nhưng vẫn thực hiện hành vi. Tội thao túng thị trường chứng khoán được thực hiện với lỗi cố ý.
Theo quy định tại Điều 5 Nghị định 156/2020/NĐ-CP được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 128/2021/NĐ-CP thì mức phạt tiền tối đa đối với hành vi hưởng lợi bất chính từ thao túng thị trường chứng khoán là 10 lần khoản thu trái pháp luật đối với tổ chức và 05 lần khoản thu trái pháp luật đối với cá nhân.
Trường hợp không có khoản thu trái pháp luật hoặc mức phạt tính theo khoản thu trái pháp luật thấp hơn 3.000.000.000 đồng đối với tổ chức, thấp hơn 1.500.000.000 đồng đối với cá nhân thì áp dụng mức phạt tiền là 3.000.000.000 đồng đối với tổ chức, 1.500.000.000 đồng đối với cá nhân.
Mức phạt trên được áp dụng với tổ chức, trường hợp cá nhân có hành vi vi phạm như tổ chức thì mức phạt tiền bằng ½ mức phạt tiền đối với tổ chức.
Theo quy định tại điểm c khoản 1 Điều 211 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 thì nếu liên tục mua chứng khoán với khối lượng chi phối vào thời điểm mở cửa thị trường nhằm tạo ra mức giá đóng cửa mới cho loại chứng khoán đó được xem là thao túng thị trường chứng khoán khi thu lợi bất chính từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng hoặc gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 1.000.000.000 đồng đến dưới 3.000.000.000 đồng.
Tuy nhiên, nếu liên tục mua chứng khoán với khối lượng chi phối vào thời điểm mở cửa thị trường nhưng không nhằm tạo ra mức giá đóng cửa mới cho loại chứng khoán và không thu lợi bất chính từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng hoặc gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 1.000.000.000 đồng đến dưới 3.000.000.000 đồng thì không được xem là thao túng thị trường chứng khoán.
Nếu sử dụng nhiều tài khoản giao dịch của mình để liên tục mua, bán chứng khoán mà không nhằm tạo ra cung, cầu giả tạo và cũng không thu lợi bất chính từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng hoặc gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 1.000.000.000 đồng đến dưới 3.000.000.000 đồng thì không được xem là thao túng thị trường chứng khoán.
Cơ sở pháp lý: điểm a khoản 1 Điều 211 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017.
Để tránh hạn chế bị ảnh hưởng bởi thao túng thị trường chứng khoán thì nhà đầu tư nên:
- Trang bị cho mình kiến thức, quy định pháp luật về chứng khoán.
- Nắm rõ những dấu hiệu nhận biết hành vi thao túng trên thị trường chứng khoán.
- Trước khi quyết định đầu tư vào một cổ phiếu cần tìm hiểu và nắm bắt rõ thông tin về doanh nghiệp, tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
- Để bảo vệ mình khỏi sự thao túng thị trường chứng khoán thì nhà đầu tư trước khi muốn đầu tư thì nên tỉnh táo, thận trọng trong quyết định lựa chọn cổ phiếu, kiểm soát được lòng tham.
- Tránh xa hiệu ứng đám đông, không nên tin tưởng từ sự kêu gọi từ những nhóm nhỏ trên mạng xã hội hoặc diễn đàn internet thiếu uy tín.
CÔNG TY LUẬT TNHH NGỌC PHÚ
Tổng đài tư vấn và CSKH: 1900 9343
Hotline: 0913 41 99 96
Email: legal@nplaw.vn
